پاک کن نوشت‌افزاری است که اکثر اوقات زیاد به چشم نمی‌آید و همیشه با ظاهری معقول و آرام گوشه‌ی جامدادی جا خوش کرده. این وسیله معمولا دست‌کم گرفته می‌شود و هنگام خرید لوازم‌التحریر آخرین موردی است که به سراغش می‌رویم اما همین ابزار به ظاهر ساده، بسیار مهم و ضروری است و انتخاب و خریدش پیچیدگی‌هایی دارد که دانستن‌شان می‌تواند کاربردی باشد. کافی‌ست یک کلمه را اشتباه بنویسید، یک خط اضافه بکشید یا در اثر بی‌احتیاطی یا اتفاق روی طرحی که ساعت‌ها برایش وقت گذاشته‌اید نقطه‌ای اضافه ببینید. آن وقت است که اگر در انتخاب پاک‌کن مناسب دقت لازم را به خرج نداده باشید ممکن است تمام زحمات‌تان هدر برود و آثار اشتباه‌تان برای همیشه باقی بماند.
بسیاری فکر می‌کنند که خرید تنها یک پاک‌کن معمولی می‌تواند پاسخ‌گوی تمام نیازهای آن‌ها باشد اما باید بگوییم که پاک‌کن نیز مانند سایر نوشت‌افزارها دارای مدل‌ها و جنس‌های مختلفی است که برای مصارف گوناگون استفاده می‌شوند. در ابتدا پاک‌کن‌ها فقط در یک شکل و جنس تولید می‌شدند اما با گذشت زمان، پیشرفت همه‌چیز و به وجود آمدن نیازهای جدید، آن‌ها نیز مانند هر ساخته‌ی دست بشر دستخوش پیشرفت شدند و شکل و طرح‌های گوناگونی به خود گرفتند. این نوشت‌افزار دوست داشتنی که در بزنگاه‌ها به داد همه‌ی ما رسیده است حالا آن‌قدر متنوع و گسترده شده که می‌تواند خریدارانش را در انتخاب به راحتی گیج کند.
در این مطلب قصد داریم با معرفی پاک‌کن‌های مختلف و موارد استفاده‌ی آن‌ها شما را در پیدا کردن پاک‌کن مورد نیازتان همراهی کنیم.
انواع پاک کن از نظر مواد تشکیل‌دهنده
مگر مواد تشکیل دهنده‌ی پاک‌کن‌ها باهم فرق می‌کند؟ مگر همه‌ی آن‌ها از جنس پلاستیک نیستند؟ باید بگوییم که نه! پاک‌کن‌ها از مواد اولیه‌ی مختلفی تشکیل شده‌اند که هرکدام از آن‌ها برای استفاده‌های خاصی تولید می‌شوند و مصارف گوناگونی نیز دارند. بیایید نگاهی بیندازیم به مواد تشکیل دهنده‌ی پاک‌کن‌ها و موارد مصرف آن‌ها.
پاک کن های معمولی و کلاسیک لاستیکی (Rubber Eraser)
پاک کن‌هایی که سابقه‌ی حضورشان در بازار به سال‌ها قبل بازمی‌گردد و تقریبا اولین نوع از این نوشت‌افزار هستند که وارد بازار شدند. هنوز هم اگر از بزرگترهایتان سوال کنید، این مدل نوستالژیک، با آن رنگ آبی و قرمز خاص و مصائب خاطره‌انگیزی که هنگام پاک کردن به وجود می‌آورد را به یاد خواهند آورد. یک طرف آن که رنگش آبی تیره بود جنسی از لاستیک طبیعی ترکیب شده با پوکه‌های ریز و شن داشت و دارای بافتی خشن‌تر بود. مشهور بود که این قسمت برای پاک کردن خودکار است اما هیچ‌وقت در انجام وظیفه‌اش موفق نبود و معمولا به‌جای حذف نوشته‌های خودکار و خودنویس، کاغذ را پاره می‌کرد. سر دیگر پاک‌کن که رنگ قرمز داشت اما از جنس لاستیک خالص بود و بافتی نرم‌تر داشت که از آن برای پاک‌کردن مداد و گرافیت و ذغال استفاده می‌شد. البته بماند که این قسمت پاک‌کن نیز عملکرد درخشانی نداشت و معمولا لکه‌های بدی بر جای می‌گذاشت.
انواع امروزی و جدیدتر پاک‌کن‌های معمولی لاستیکی که بعدتر به بازار آمدند همان پاک‌کن‌های کلاسیک صورتی رنگی هستند که در خارج از کشور «Pink Eraser» نامیده می‌شوند و هنوز هم در بازار موجودند. این مدل پاک‌کن از مواد مرغوب‌تری تولید شده بود و کیفیت بالاتری داشت اما هنوز هم تمایل زیادی به لکه‌دار کردن کاغذ نشان می‌داد. با این حال برخی از این پاک‌کن‌های لاستیکی نیز هستند که فرمول بهبود یافته‌ای دارند و در برخورد با کاغذ ملایم‌ترند و کثیفی و لکه‌ی کمتری ایجاد می‌کنند. پس اگر نسبت به تمیزی نوشته یا طرح‌تان حساسیت بالایی دارید اصلا سمت این پاک‌کن‌های نسبتا ارزان قیمت نروید که حسابی دلسردتان خواهند کرد.
البته این نکته را هم فراموش نکنید که اگر به لاتکس تولید شده با پلاستیک طبیعی حساسیت دارید پیشنهاد ما این است که به دنبال پاک‌کن‌های ساخته شده با پلاستیک مصنوعی باشید یا اصلا به جای این نوع به سراغ پاک‌کن‌های وینیل که در ادامه معرفی خواهیم کرد بروید.
پاک کن های معمولی وینیل (Vinyl Erasr)
پاک کن‌های نرم وینیل که به عنوان پاک‌کن‌های ساخته شده با پلاستیک مصنوعی نیز شناخته می‌شوند، عمل پاک کردن را بسیار راحت و تمیز انجام می‌دهند. اغلب از این نوع پاک‌کن‌ها برای پاک کردن جزئیات و نواحی کوچک و محدود استفاده می‌کنند اما در صورتی که مجبور شدید به‌طور مداوم از آن کار بکشید و نواحی گسترده‌تری را پاک کنید، پس از هر استفاده‌ی کوچک سر آن را با مالش روی یک سطح صاف مثل فرش یا پارچه تمیز کنید. زیرا این جنس پاک‌کن، گرافیت را به خود گرفته و سیاه می‌شود و این می‌تواند به دقت و تمیزی کار آسیب وارد نماید. همچنین می‌توان از مالش سطح کامل آن بر روی کار در طراحی‌هایی مثل سیاه قلم، به منظور محو کردن بخش‌هایی از آن استفاده کرد. نکته‌ی مثبتی که در استفاده از پاک‌کن‌های جنس وینیل وجود دارد این است که، زائده‌های باقیمانده و فیتیله‌های حاصل از پاک کردن در این نوع، به راحتی کنار هم جمع شده و به یک فیتیله‌ی بلند تبدیل می‌شوند که این برای دفع راحت ضایعات بسیار مفید است.
پاک‌کن‌های وینیل نرم بسیار شبیه به پاک‌کن‌های پلاستیکی هستند و در مواردی ممکن است که در اثر فشار زیاد مانند آن‌ها ساینده باشند و به کاغذ آسیب برسانند، اما چون از پلاستیک مصنوعی ساخته شده‌اند، سازندگان انواع مختلفی از آن را آزمایش کرده‌اند تا آسیب به کاغذ را به حداقل برسانند و بهترین تجربه را دراختیار کاربر قرار دهند پس از این بابت زیاد نگران نباشید. این روزها پلاستیک مصنوعی جای لاستیک طبیعی را در ساخت پاک‌کن‌ها گرفته و یک ماده‌ی محبوب برای ساخت آن‌هاست زیرا به راحتی می‌شود این متریال را برای شکل‌ها و استفاده‌های گوناگون دستکاری کرد.
در آخر، همواره خاطرتان باشد که این نوع از پاک‌کن را دور از دسترس کودکان نگه دارید زیرا تمام پاک‌کن‌های وینیل از ترکیبات شیمیایی حاوی فتالات‌ها ساخته می‌شوند. این ترکیبات گروهی از مواد عالی هستند که به انعطاف‌پذیری پلاستیک کمک می‌کنند اما در صورت بلعیده شدن، به خصوص توسط کودکان، بر سلامت آن‌ها تاثیر منفی خواهند گذاشت.
پاک کن های خمیری (Kneaded Eraser)
پاک کن های خمیری از یک نوع لاستیک خاص ساخته شده‌اند که مانند موم می‌توان آن‌ها را ورز داد و به شکل دلخواه درآورد. همین ویژگی قابل تغییر شکل بودن تا حد زیادی می‌تواند کمک کننده باشد و در نواحی بسیار کوچکی که دیگر پاک‌کن‌ها قادر به پاک کردن آن نیستند، با درست کردن یک شکل نوک نیز از پاک‌کن خواهید توانست محل مورد نظر را تمیز کنید.
دیگر مزیت پاک‌کن‌های خمیری عدم ایجاد ضایعات یا فتیله است، برای همین سطح کار همیشه تمیز است و خبری از آشغال پاک‌کن روی کاغذ نیست. گرافیت مداد تنها با لمس به آن می‌چسبد و نیازی به حرکت عقب جلوی پاک‌کن نیست و فقط با ضرباتی آرام به محل موردنظر که می‌خواهید اثر مداد از آن پاک شود می‌توانید از دست آن خلاص شوید. همین ویژگیست که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا فرآیند پاک کردن را بدون هیچ باقیمانده و زباله‌ای به نتیجه برسانند. گرافیتی که آن‌ها مانند آهنربا به خود جذب می‌کنند سطح‌شان را در معرض سیاهی و کثیفی قرار می‌دهد اما می‌توانید با کشیدن و تا کردن پاک‌کن آن‌ها را پاک کرده و سطح جدیدی برای پاک کردن به دست آورید. این کار گرافیت را در داخل پاک‌کن پنهان می‌کند و سطح جدید و تمیزی را نمایان می‌نماید.
کاربرد این نوع پاک‌کن بیشتر در طراحی با ذغال، مداد، پاستل و به خصوص سبک سیاه قلم است و می‌توان از آن برای کشیدن مو، بافت و طرح‌های دیگر استفاده کرد. همچنین برای ایجاد لکه‌های روشن روی پوست در تکنیک مدادرنگی نیز از پاک‌کن خمیری استفاده می‌شود. ایجاد تابش کلی نور در تمام تکنیک‌ها به اجزای مختلف پوست از دیگر توانایی‌های این پاک‌کن پرکاربرد است.
باید توجه داشته باشید که این نوع پاک‌کن حتما باید در جایی در بسته نگهداری شود زیرا هوای آزاد منجر به خشک شدن و از دست دادن توانایی انعطاف‌پذیری آن می‌شود. هنگام استفاده یک تکه کوچک از آن را بردارید و پس از اتمام کار مجددا آن را به قطعه سالم اولیه بچسباند. پس حتما دقت کنید که آن را در یک ظرف در بسته یا یک تکه پلاستیک بپیچید تا مانع از خشک شدنش شوید. همچنین پاک‌کن خمیری نباید در محلی که دمای بالایی دارد نگهداری کنید زیرا باعث وا رفتن و چسبناک شدن آن و در نهایت تغییر خاصیتش می‌شود.
پاک کن صابونی (Art Gum Eraser)
اصلی‌ترین ویژگی پاک کن صابونی این است که ساختار خیلی نرمی دارد و به بافت کاغذ آسیب نمی‌زند. مشکل اصلی این نوع پاک‌کن اما، قدرت پاک کنندگی نسبتا پایین آن‌هاست. در فرآیند تولید این پاک‌کن از روغن ذرت استفاده می‌شود و اساسا به خاطر همین حس نرمی و چرب بودنی که می‌دهد به پاک‌کن صابونی شهرت یافته است. این کار سبب افزایش استحکام و کاهش چسبناکی لاستیک نیز می‌شود. یکی دیگر از مزیت‌های این نوع پاک‌کن، حالت صابونی آن هنگام سایش روی کاغذ است که هیچ آسیبی به بافت کاغذ نمی‌زند و اگر چندین بار هم یک نقطه را پاک کنید هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. عمده‌ترین مشکلی که پاک‌کن‌های صابونی دارند، همان‌طور که گفتیم، یکی قدرت کم پاک کنندگی به نسبت سایر مدل‌هاست و دیگری نیز فیلیته و ضایعات زیادی که پس از پاک کردن به جای می‌گذارند.
استفاده اصلی آن پاک کردن سطوح وسیعی از کاغذ بدون کمترین آسیب به آن است. برعکس پاک‌کن‌های وینیل که گرافیت و سیاهی به سطح آن می‌چسبید در این جنس پاک‌کن، زباله و فتیله ناشی از پاک کردن تمامی گرافیت و رنگ سیاه را به خود جذب می‌کند و سطح پاک‌کن همیشه تمیز است و هیچ‌گونه پخش رنگی (مداد سیاه یا مداد رنگی) در اثر پاک کردن روی کار به جا نمی‌ماند.
اگر با حجم بالای آشغال و فتیله مشکلی ندارید استفاده از آن را کاملا توصیه می‌کنیم. خصوصا برای مشق و املای بچه‌ها که معمولا پاک‌کن زیاد استفاده می‌شود و نیز هنگامی که تصمیم به پاک کردن سطح وسیعی از یک طرح یا پروژه دارید.
پاک کن های جوهر (Ink Eraser)
همه می‌دانیم که جوهر به خاطر ماندگاری بالایی که روی کاغذ دارد شناخته می‌شود اما پاک‌کن‌هایی وجود دارند که مخصوص پاک کردن این متریال ساخته شده‌اند. جنس اکثر پاک‌کن‌های جوهر، سخت و ساینده است که همین ویژگی به آن‌ها اجازه می‌دهد جوهر را از سطح کاغذ بتراشند. البته همین توانایی آن‌ها موجب آسیب رساندن به کاغذ می‌شود و دقیقا به همین خاطر بهتر است تا از آن‌ها فقط برای اصلاح اشتباهات کوچک استفاده کنید. هنرمندان همچنین می‌توانند از این نوع پاک‌کن برای پاک کردن جوهر از لایه‌های بالایی کاغذهای ضخیم و سنگین یا اصطلاحا گرم بالا استفاده کنند.
اگر می‌خواهید اشتباهات بزرگ را تصحیح کنید (و البته نمی‌خواهید خیلی ساده به کاغذتان آسیب برسانید) بهتر است تا از غلط‌‌گیرهای مایع یا نواری استفاده کنید یا کلا از همان ابتدا خودکاری انتخاب کنید که جنس جوهر استفاده شده در آن از نوع پاک شونده باشد تا زیاد به زحمت نیفتید.
